De productie van cacaobonen is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden en ziekten. In oogstjaar 2006/2007, dat begint op 1 oktober en eindigt per 30 september, was de oogst van cacaobonen in West-Afrika laag vanwege de harmattan en de daarmee samenhangende droogte. Een teveel aan neerslag is ook niet bevorderlijk voor de groei.

• West-Afrika was in het oogstjaar 2009/2010 met 68,0% van de totale wereldproductie de belangrijkste producent van cacaobonen. Ivoorkust en Ghana zijn de twee belangrijkste West-Afrikaanse producenten, met een aandeel van circa 50% en 25% van de totale cacaoproductie in de regio. Deze twee landen worden gevolgd door Nigeria en Kameroen. De meeste cacaoboerderijen zijn in familiebeheer en zijn bijgevolg slechts tussen 2 en 10 hectare groot. De productie is grotendeels bestemd voor export daar de binnenlandse vraag naar cacao erg gering is.
• Met ongeveer 17,5% van de totale wereldproductie is ook Zuidoost-Azië een belangrijke speler. Indonesië is veruit de grootste producent met een aandeel van circa 80% in de regio. Papoea-Nieuw-Guinea is nummer twee met minder dan 10% gevolgd door diverse kleinere producenten waaronder Maleisië. In deze landen gebeurt productie in grote, geïndustrialiseerde bedrijven.
• Latijns-Amerika verzorgt ongeveer 14,4% van de wereldproductie. Net als in Zuidoost-Azië komen hier meestal grootschalige plantages voor. Naast Brazilië is Ecuador een belangrijke cacao producerend landen. In de Caraïben is de Dominicaanse Republiek de voornaamste, andere zijn Haïti, Jamaica, Cuba, Trinidad en Tobago en Grenada.

Wereldwijd ligt de jaarproductie van cacaobonen op zo'n 3,5 miljoen ton.

Gewone cacao, gewonnen uit de Forastero variëteit van de cacaoboom, omvat 95% van de wereldproductie. Fijne cacao, gewonnen uit de Criollo en Trinitario variëteiten, is slechts 5% van de wereldproductie.

Er is kritiek op de wijze van produceren van cacao, specifiek het gebruik van (kind)slavernij op de plantages. In Nederland is deze discussie aangewakkerd door het RVU televisieprogramma Keuringsdienst van Waarde.

De verwerking van de cacaobonen gebeurt veelal in de landen waar veel cacao wordt geconsumeerd. Nederland is wereldwijd de grootste verwerker van cacaobonen, met name rond Amsterdam en Zaandam wordt veel cacao verwerkt. In 2009/2010 werd in Nederland 470.000 ton cacao verwerkt, dit is gelijk aan een wereldmarktaandeel van bijna 13%. Ivoorkust heeft de laatste jaren ook sterk geïnvesteerd in extra capaciteit en bereikte in hetzelfde jaar een productie van 400.000 ton en kwam hiermee voor de Verenigde Staten (382.000 ton) en Duitsland (361.000 ton) uit[1].

De cacao is inheems in Midden-Amerika en het noordelijke deel van Zuid-Amerika. De Azteken verbonden cacao met Tlaloc, de god van de regen en de vruchtbaarheid. Zij dronken een cacaodrank, xocoatl, die vaak op smaak werd gebracht met vanille, chilipeper en piment.

Cacaobonen dienden bij de Azteken ook als betaalmiddel. Voor 10 bonen kon een konijn gekocht worden, terwijl men - naar verluidt - een slaaf kon kopen voor 100 bonen.

De Spaanse veroveraar Fernando Cortez bracht in 1528 als eerste een grote hoeveelheid cacaobonen naar Europa.

In de 17e en 18e eeuw is de cacao aangeplant in Azië, met name in Ceylon, Indonesië en Maleisië. In Zuid-Amerika verspreidde de productie zich tot in Brazilië. Ook in Afrika werden cacaobomen aangeplant, aan de Goudkust (het huidige Ghana). Een vrijgelaten slaaf bracht de bonen in 1879 vanaf een plantage op Fernando Pó over naar zijn geboorteland.

In 2009/2010 was 78% van de wereldproductie afkomstig uit vijf landen, namelijk Ivoorkust, Ghana, Indonesië, Nigeria en Brazilië. Een van de meest gebruikte insecticiden bij de verbouw van cacao in West-Afrika is lindaan (hexachloorcyclohexaan), een giftige organochloorverbinding net als DDT

Nederland

Nederland heeft vanouds een belangrijke rol in de cacaohandel gespeeld. In Suriname werden cacaobomen aangeplant. Na de afschaffing van de slavernij in 1863 waren deze cacaoplantages niet lonend meer. Amsterdam is nog steeds de belangrijkste wereldhaven voor cacao; jaarlijks wordt hier circa 500.000 ton cacaobonen overgeslagen.

In 1828 werd door Casparus van Houten ontdekt hoe het vet uit de bonen kon worden verwijderd, waarbij cacaopoeder en cacaoboter ontstond. Dit was de basis voor de